خبر خوش برای صاحبان چک برگشتی در قانون جدید چک ۱۴۰۳

مشکل برگشت چک و عواقب چک برگشتی یا تکلیف چک های برگشتی قدیمی یکی از ریسک‌های مشترک در تراکنش‌های چکی است که می‌تواند باعث پیشروی مشکلات فراوان برای دریافت‌کننده چک شود.

اطلاعات رسمی نشان می‌دهد که فقط در ماه خرداد سال ۱۴۰۲، بیش از ۶۴۰ هزار برگه چک برگشت کرده‌اند.

استانی که بیشترین تعداد چک‌های برگشتی را داشته است، کدام است؟

با توجه به اطلاعاتی که بانک مرکزی منتشر کرده است، استان تهران بیشترین تعداد چک‌های برگشتی را داشته است. در ماه خرداد امسال، از میان ۲٫۲ میلیون برگه چک که در این استان مبادله شده، بیش از ۱۸۸ هزار برگه آنها برگشت کرده که مجموع این چک‌ها حدود ۱۶٫۱ هزار میلیارد تومان می‌شود.

عمده‌ترین علت برگشت چک‌ها، به طور طبیعی، عدم وجود موجودی یا کمبود موجودی صادرکننده چک است.

قانون جدید سال ۱۴۰۲ در مورد چک برگشتی

با توجه به مشکلاتی که چک‌های برگشتی ایجاد می‌کنند، در ابتدای ماه خرداد سال جاری، قانون جدیدی در مورد چک‌ها اعلام و اجرا شد.

بنا بر این قانون جدید که توسط بانک مرکزی اعلام شده است، اگر حساب یک فرد خالی باشد، موجودی حساب‌های دیگر او به اندازه چک صادر شده مسدود می‌شود.

خبر خوش برای صاحبان چک‌های برگشتی: تغییری در قانون که تأثیرات بزرگی بر حساب‌های صاحبان چک‌های برگشتی دارد

در گذشته، وقتی یک فرد چکی در یک بانک صادر می‌کرد و چک مورد نظر برگشت می‌خورد، تنها حساب‌های فرد در همان بانک مورد بررسی قرار می‌گرفتند. در این حالت، اگر موجودی حساب کافی بود، چک تأیید می‌شد. اما مطابق اعلامیه مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، این روند تغییر کرده است.

از خرداد ماه سال جاری، طبق قانون جدید، حساب صاحب چک برگشتی در بانک صادرکننده دیگر تنها مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. به عبارت دیگر، مقدار معوقه چک برگشتی باعث مسدودسازی تمام حساب‌های صاحب چک در شبکه بانکی می‌شود و در نهایت، فرآیند قانونی از طرف قوه قضائیه برای برداشت از آن حساب انجام می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع، فرض کنید یک فرد پنج حساب در پنج بانک مختلف دارد و چک او در بانک اول برگشت می‌خورد. در این صورت، تمام حساب‌ها جمع‌آوری می‌شوند و بر اساس موجودی هر حساب، مبلغ معوقه چک برگشتی در بانک‌های مختلف مسدود می‌شود. به عبارت دیگر، حساب با بیشترین موجودی در اولویت بالاتری قرار دارد و سپس با توجه به کاهش موجودی، حساب‌های دیگر در بانک‌ها مسدود می‌شوند.

تغییرات قانونی مذکور تأثیرات قابل توجهی بر صاحبان چک‌های برگشتی خواهد داشت. آنها باید با دقت مدیریت موجودی حساب‌های خود را انجام دهند و مبلغ معوقه چک برگشتی را جبران کنند تا از مسدودسازی سایر حساب‌ها جلوگیری شود.

چک برگشتی قدیمی تا چند سال پاک میشود ؟

با توجه به قانون جدید بانک مرکزی، چک‌های برگشتی قدیمی به مدت چند سال پاک خواهند شد. بانک‌ها موظف شده‌اند آن دسته از چک‌های برگشتی را که سه سال از تاریخ صدور آن‌ها گذشته و هیچ شکایتی در این مدت نسبت به آن‌ها وجود نداشته است، رفع سوء اثر کنند. بانک مرکزی این بخشنامه را با همکاری مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه برای جلوگیری از وقوع دعاوی حقوقی و کیفری مربوط به چک‌های برگشتی که سه سال از تاریخ صدور آن‌ها گذشته و هیچ شکایتی در این مدت وجود نداشته است، به بانک‌های سراسر کشور ابلاغ و اجرا کرده است.

البته بانک‌ها باید ابتدا از طریق سامانه ثنا برای رفع سوءاستفاده این چک‌های برگشتی آن‌ها را استعلام کنند و سپس با استفاده از کد ۶ اقدام نمایند.

چک برگشتی یکی از موانع بانکی در اعطای وام و تسهیلات به درخواست‌کنندگان است. بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری می‌توانند برای مدیریت ریسک اعتباری خود در اعطای وام و تسهیلات از خدمات سامانه اعتبارسنجی چک شرکت اعتبارسنجی استفاده کنند. آژانس‌ها و شرکت‌های اعتبارسنجی با استفاده از داده‌های مالی و اعتباری مشتریان بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، گزارش اعتبارسنجی تهیه می‌کنند. بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری می‌توانند برای اولویت‌بندی در اعطای وام و تسهیلات از نتایج اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری یک شرکت اعتبارسنجی استفاده کنند.

آیا چک برگشتی زندان دارد؟

صدور چک برگشتی (چک بدون موجودی) توسط افراد در ایران باعث اعمال مجازات‌های قانونی می‌شود. در زیر به مجازات‌هایی که برای این عمل تعیین شده است، می پردازیم. قانون صدور چک در ایران تعیین می‌کند که در صورتی که فردی چک برگشتی صادر کند و شکایت کیفری مطرح شود، مجازات‌هایی اعمال خواهند شد.

مجازات حبس برای فرد صادرکننده چک برگشتی

طبق قانون صدور چک، در صورتی که فردی چک برگشتی (چک بدون موجودی) صادر کند و در برابر او شکایت کیفری مطرح شود، مجازات‌های زیر اعمال خواهند شد:

1.  اگر مبلغ مشخص شده در چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد، فرد موردنظر به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.
2.  اگر مبلغ مشخص شده در چک بین ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد، فرد موردنظر به حبس از ۶ ماه تا ۱ سال محکوم خواهد شد.
3.  اگر مبلغ چک بیش از ۵۰ میلیون ریال باشد، فرد موردنظر به حبس از ۱ سال تا ۲ سال و همچنین ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت ۲ سال محکوم خواهد شد.
4. در صورتی که فرد صادرکننده چک برگشتی را به صورت مکرر صادر کرده باشد، مجموع مبالغ چک‌ها به عنوان معیار محکومیت حبس مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

مواردی که چک فاقد وصف کیفری می‌باشد:

قانونگذار در قانون صدور چک مواردی را تعیین کرده است که در این موارد، چک فاقد وصف کیفری خواهد بود. به عبارت دیگر، در موارد زیر نمی‌توان به صورت کیفری علیه صادرکننده چک برگشتی شکایت مطرح کرد:

1. در صورتی که ثابت شود چک سفید امضا بوده است. البته با قانون جدید، در چک‌های جدید، مبلغ، تاریخ سررسید و ذینفع چک باید مشخص شده باشد و صدور چک سفید امضا به طور کلی غیرممکن شده است.
2.  هرگاه وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی شده باشد.
3.  اگر در متن چک ذکر شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
4. اگر در مهلت شش ماه از تاریخ سررسید چک گواهی عدم پرداخت دریافت نشود و یا تا شش ماه پس از دریافت گواهی، شکایت کیفری مطرح نشود.
5. در صورتی که ثابت شودکه چک بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ واقعی صدور چک قبل از تاریخ مندرج در چک باشد.