نفروپاتی دیابتی چیست؟[درمان+۵ راه پیشگیری]

چکیده : نفروپاتی دیابتی یکی از شایع ترین عوارض دیابت است این بیماری باعث مختل شدن کلیه ها میشود و در نهایت موجب به نارسایی کلیه میشود ، این بیماری در دیابت نوع ۱ و نوع ۲ وجود دارد .

نفروپاتی دیابتی یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین عوارض دیابت است که می‌تواند به تدریج عملکرد کلیه‌ها را مختل کند و در نهایت به نارسایی کلیه منجر شود. این بیماری، که هم در دیابت نوع ۱ و هم در دیابت نوع ۲ دیده می‌شود، یکی از مهم‌ترین علل نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه در سراسر جهان به شمار می‌رود. با توجه به افزایش شیوع دیابت، توجه به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر نفروپاتی دیابتی اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به بررسی عمیق‌تری از علل، مراحل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان نفروپاتی دیابتی می‌پردازیم.

علل و عوامل خطر نفروپاتی دیابتی

نفروپاتی دیابتی به‌علت آسیب به گلومرول‌های کلیه رخ می‌دهد. گلومرول‌ها به‌عنوان واحدهای تصفیه‌کننده کلیه‌ها عمل می‌کنند و وقتی که این ساختارها آسیب ببینند، پروتئین‌هایی که باید در خون باقی بمانند، به ادرار نشت می‌کنند. افزایش مداوم قند خون در بیماران دیابتی، به مرور زمان به دیواره‌های عروق خونی کوچک (گلومرول‌ها) در کلیه‌ها آسیب می‌زند و باعث کاهش توانایی کلیه‌ها در تصفیه خون می‌شود. عوامل خطر اصلی نفروپاتی دیابتی شامل موارد زیر است:

1. کنترل ضعیف قند خون

بیماران دیابتی که نتوانند به‌طور مداوم سطح قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارند، به‌شدت در معرض خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی قرار دارند. این موضوع به‌دلیل آن است که سطح بالای قند خون به دیواره‌های عروق کوچک در کلیه‌ها آسیب می‌رساند.

2. فشار خون بالا

فشار خون بالا یک عامل خطر مستقل برای نفروپاتی دیابتی است. ترکیب فشار خون بالا و قند خون کنترل‌نشده، خطر ابتلا به این بیماری را به‌شدت افزایش می‌دهد.

3. ژنتیک

سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی یا دیابت می‌تواند خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را افزایش دهد. برخی ژن‌ها ممکن است فرد را مستعدتر به آسیب کلیوی کنند.

4. مدت زمان ابتلا به دیابت

هر چه فرد مدت بیشتری مبتلا به دیابت باشد، خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی بیشتر است. به‌خصوص در افراد دیابتی نوع ۱ که از سنین پایین مبتلا می‌شوند، این خطر افزایش می‌یابد.

5. استعمال دخانیات

سیگار کشیدن می‌تواند به عروق خونی را آسیب بزند و در نتیجه خطر نفروپاتی دیابتی را افزایش دهد. مصرف دخانیات با تشدید فشار خون و تاثیر منفی بر عروق کوچک کلیوی، روند پیشرفت نفروپاتی را تسریع می‌کند.

بررسی مراحل پیشرفت نفروپاتی دیابتی

نفروپاتی دیابتی به تدریج و در طی مراحل مختلفی پیشرفت می‌کند که هر کدام از این مراحل به میزان آسیب به کلیه‌ها و میزان پروتئین دفع شده در ادرار بستگی دارد. این مراحل شامل موارد زیر هستند:

• مرحله اول (هیپرفیلتراسیون)

در این مرحله، کلیه‌ها به‌دلیل افزایش قند خون، حجم بیشتری از خون را تصفیه می‌کنند. این حالت به‌عنوان هیپرفیلتراسیون شناخته می‌شود و معمولاً بدون علائم خاصی است. افزایش اندازه کلیه‌ها نیز در این مرحله ممکن است رخ دهد.

• مرحله دوم (میکروآلبومینوریا)

در این مرحله، مقدار کمی پروتئین (آلبومین) در ادرار یافت می‌شود. این حالت که به میکروآلبومینوریا معروف است، نشان‌دهنده شروع آسیب به گلومرول‌ها است. این مرحله نیز معمولاً بدون علائم بالینی مشخص است و تنها از طریق آزمایش‌های خاصی مانند آزمایش ادرار برای آلبومین قابل تشخیص است.

مرحله سوم (ماکروآلبومینوریا یا پروتئینوریا):

در این مرحله، میزان پروتئین دفع شده در ادرار به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و به ماکروآلبومینوریا یا پروتئینوریا معروف است. بیمار ممکن است با علائمی مانند تورم در پاها و دست‌ها مواجه شود. در این مرحله، فشار خون نیز به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.

• مرحله چهارم (نارسایی مزمن کلیه)

در این مرحله، عملکرد کلیه‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و بیمار ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا کند. کاهش شدید عملکرد کلیه می‌تواند به تجمع سموم در بدن و بروز علائمی مانند خستگی، کاهش اشتها و تهوع منجر شود.

• مرحله پنجم (نارسایی کلیه یا اورمی)

در این مرحله، کلیه‌ها تقریباً عملکرد خود را از دست می‌دهند و بیمار به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز دارد. این مرحله اورمی نامیده می‌شود و نیازمند مداخلات پزشکی جدی برای حفظ زندگی بیمار است.

علائم نفروپاتی دیابتی

نفروپاتی دیابتی در مراحل اولیه معمولاً بدون علائم خاصی است و اغلب به‌صورت تصادفی و از طریق آزمایش‌های روتین تشخیص داده می‌شود. با این حال، با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• تورم (ادم): تورم در پاها، مچ‌ها، دست‌ها و صورت به‌دلیل تجمع مایعات در بدن به علت کاهش عملکرد کلیه‌ها رخ می‌دهد. این تورم معمولاً در صبح‌ها بیشتر است و به تدریج در طول روز کاهش می‌یابد.

• افزایش فشار خون: نفروپاتی دیابتی می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود یا فشار خون بالا موجود را تشدید کند. افزایش فشار خون می‌تواند باعث آسیب بیشتر به کلیه‌ها و تشدید علائم بیماری شود.

• کاهش اشتها و کاهش وزن: بیماران ممکن است کاهش اشتها و به دنبال آن کاهش وزن را تجربه کنند. این مسئله به‌دلیل تجمع سموم در بدن و تأثیر آن بر سیستم گوارشی رخ می‌دهد.

• خستگی و ضعف: به‌دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها و تجمع سموم در بدن، افراد ممکن است احساس خستگی و ضعف کنند. این علائم به تدریج با پیشرفت بیماری شدت می‌یابد.

• تغییرات در ادرار: بیمار ممکن است متوجه تغییراتی در رنگ، حجم یا بوی ادرار خود شود. ادرار ممکن است کف‌آلود شود که نشان‌دهنده وجود پروتئین در آن است.

• تهوع و استفراغ: این علائم به‌دلیل افزایش سطح سموم در بدن و تأثیر آن بر دستگاه گوارش رخ می‌دهد و معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری مشاهده می‌شود.

پس در صورت مشاهده هرکدام از این نشانه‌ها به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از نفروپاتی دیابتی

پیشگیری از نفروپاتی دیابتی نیازمند مدیریت دقیق و چندجانبه‌ای است که شامل کنترل قند خون، فشار خون و انجام آزمایش‌های منظم می‌شود. راهکارهای زیر می‌توانند به پیشگیری از این بیماری کمک کنند:

• کنترل قند خون: یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از نفروپاتی دیابتی، حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی است. استفاده منظم از دستگاه‌هایی مانند دستگاه تست قندخون کلورچک می‌تواند به بیماران دیابتی کمک کند تا به دقت سطح قند خون خود را بررسی کرده و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری کنند. این دستگاه‌ها با دقت بالایی سطح قند خون را اندازه‌گیری می‌کنند و به بیمار امکان می‌دهند که در صورت نیاز به تغییرات فوری در رژیم غذایی یا داروهای خود اقدام کنند.

• کنترل فشار خون: حفظ فشار خون در محدوده طبیعی اهمیت زیادی دارد. فشار خون بالا می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را افزایش دهد. پزشکان ممکن است داروهایی مانند مهارکننده‌های ACE یا ARBs را برای کنترل فشار خون تجویز کنند که علاوه بر کاهش فشار خون، می‌توانند به محافظت از کلیه‌ها نیز کمک کنند.

• آزمایش‌های منظم کلیه: انجام آزمایش‌های منظم برای بررسی عملکرد کلیه‌ها و تشخیص زودهنگام نفروپاتی دیابتی بسیار مهم است. آزمایش‌هایی مانند بررسی میکروآلبومینوریا و سطح کراتینین می‌توانند به تشخیص زودهنگام بیماری کمک کنند. تشخیص زودهنگام نفروپاتی دیابتی امکان مداخلات زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری را فراهم می‌کند.

• تغذیه سالم و فعالیت بدنی: تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم می‌توانند به کنترل قند خون و فشار خون کمک کنند و در نتیجه خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را کاهش دهند. رژیم غذایی کم‌چرب، کم‌نمک و پرفیبر همراه با مصرف منظم میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل توصیه می‌شود. همچنین، فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سطح قند خون کمک کند.

• عدم مصرف دخانیات: ترک سیگار و دخانیات به‌طور قابل توجهی می‌تواند خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را کاهش دهد. دخانیات علاوه بر آسیب به عروق خونی، می‌تواند اثرات منفی بر روی کلیه‌ها داشته باشد و پیشرفت بیماری را تسریع کند.

این کارها از مهمترین راهکارها برای پیشگیری از این بیماری به‌شمار می‌رود.

درمان نفروپاتی دیابتی

درمان نفروپاتی دیابتی شامل مجموعه‌ای از روش‌های مختلف است که هدف اصلی آن کند کردن پیشرفت بیماری و حفظ کیفیت زندگی بیمار است. این روش‌ها عبارت‌انداز:

• کنترل قند خون و فشار خون: کنترل دقیق قند خون و فشار خون اساس درمان نفروپاتی دیابتی است. استفاده منظم از دستگاه تست قندخون کلورچک می‌تواند به بیماران دیابتی کمک کند تا میزان قندخون را اندازه بگیرند. همچنین، داروهایی که فشار خون را کنترل می‌کنند، مانند مهارکننده‌های ACE و ARBs، می‌توانند به کاهش فشار بر کلیه‌ها و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند.

• داروهای محافظ کلیه: برخی داروها مانند مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین و بلوک‌کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین می‌توانند به محافظت از کلیه‌ها کمک کنند. این داروها علاوه بر کنترل فشار خون، ممکن است اثرات مستقیم محافظتی بر روی گلومرول‌های کلیوی داشته باشند.

• تغییرات در سبک زندگی: تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به مدیریت بهتر نفروپاتی دیابتی کمک کند. این تغییرات شامل کاهش مصرف نمک، پیروی از رژیم غذایی کم‌پروتئین و افزایش فعالیت بدنی منظم می‌شود. همچنین، کاهش وزن در صورت نیاز، می‌تواند به کاهش فشار بر کلیه‌ها و بهبود عملکرد آن‌ها کمک کند.

• مداخلات پزشکی: در مراحل پیشرفته‌تر نفروپاتی دیابتی، بیمار ممکن است نیاز به مداخلات پزشکی جدی‌تری مانند دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشد. دیالیز یک روش تصفیه خون است که در صورت نارسایی کامل کلیه‌ها انجام می‌شود. پیوند کلیه نیز یک گزینه درمانی برای بیمارانی است که کلیه‌های آن‌ها به‌طور کامل از کار افتاده است.

• مدیریت علائم: مدیریت علائم نفروپاتی دیابتی نیز بخش مهمی از درمان است. این مدیریت شامل کنترل ورم با استفاده از داروهای دیورتیک (ادرارآور)، مدیریت علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ و کنترل فشار خون با داروهای مناسب است.

سخن پایانی

نفروپاتی دیابتی یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین عوارض دیابت است که می‌تواند به نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه منجر شود. با این حال، با کنترل دقیق قند خون، فشار خون و انجام آزمایش‌های منظم، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد یا آن را کند کرد. استفاده از دستگاه‌هایی مانند دستگاه قندخون کلورچک به بیماران دیابتی کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را به دقت کنترل کنند و از پیشرفت نفروپاتی دیابتی جلوگیری کنند. همچنین، آموزش و آگاهی در مورد نفروپاتی دیابتی نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد و می‌تواند به بیماران کمک کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشند.